EB-ТЭЙ БАЙХАД ХVЧТЭЙ

Олон жил ужгирсан Ху намын бугшаа гадагшилж байна. Энэ нь хоёр талтай. Идээ бээр гадагшилж ил на­ранд гарснаар эдгэх замдаа ордог.

Эсвэл хэт бугласан нь гадагшилж vхлийн ємнєх агони хэмээх vзэгдэлд орно. Аль нь ч сайн, учир нь асууд­лыг шийдэж буй хэрэг. Дос­тоевскийн “Ах дvv Кармазо­вын­хан” романд эцгийнхээ аминд хvрсэн хvvхдvvдийн тэмцэл, нэгдэл, нийтлэг эрх ашиг, дайсагналцаан, ёс сур­та­хууны гvнзгий хямралыг харуулдаг. Хvний тvvхэнд бичигдсэн хамгийн шилээвэр бvтээл. Достоевский энэ зо­хио­лоороо хvн тєрєлхтний ємнє моралийн хамгийн хvнд асуулт тавьсан юм. Чухам­даа ийм асуултын ємнє Ху-гийн ах дvv нар тулжээ.

Урт шар дээлтэй хvн энэ нvгэлт байгууллагыг самарч хойтохыг нь уншина гэж гу­чаад онд алагдсан нэгэн ху­вил­гаан мэргэлсэн тухай дам яриа явдаг. Vнэмшил багатай. Материалист байр сууринаас хандвал шvv дээ. Ид шидэнд итгэдэг бол vнэн л болж таар­лаа. Эрх мэдлээр жигvvрлэж сансарт цойлоход нь МАХН шиг хэрэг болсон єєр багаж хэрэгсэл байхгvй. Тэр­бээр энэ намд дургvй. ХХ их хуралд сонгогдон тєлєєлєгч болохдоо vvнээ олны ємнє ил тод харуулж байсан. Дараа нь намаасаа гарсан. Жигшлээ илэрхийлсэн. Ардчилсан на­мын дарга Энхсайхан дээр очсон. Цаадах нь орон тоо байхгvй гэж томорсон. Ингээд эргэж эргэж нуг, Даш-Ёндон­гоос орон тоо гуйлаа. Хамаг залуучуудаа хулжаасан Ён­дон даргад харин орон тоо байв. Их хурлын гишvvнээр vл барам сайдын орон тоо гээч. Ийнхvv тэнэмэл хvv буцаж ирлээ!


1996 онд МАХН-ын олон жил сvндэрлэсэн байшин нуран уналаа. Намын толгойд гарах єрсєлдєєнд тэрбээр єєрт нь “орон тоо” олж єгсєн Даш-Ёндон, Багабанди нар­тай vзэлцсэн юм. Ард нь Гомбосvрэн, Чимид гээд ланж­­­­гаруудын дэмжлэг бай­сан боловч энэ удаа хуниул­жээ. Хойтон жил нь тэднийхээ дэмж­лэгээр гараад ирсэн дээ. УИХ-д орж ирvvтээ хэлсэн эх­ний vг нь эртний хонзонт Эн­хсайханыг огцруулах са­нал байв. Энхсайханы тухай “Да­рангуйлагч” нэртэй илтгэл ч гэх хаашаа, эсээ ч гэх хаа­шаа єгvvлэл-нийтлэлийг ч чуул­ганд уянгалуулан сонор­дуулж байж билээ. Тvvний энэ цогт эсээ бvрэн зохиолынх нь тvvвэрт байдаг болов уу? Хож­мын єндєрлєгєєс хара­хул энэ нь Тvvний єєрийнх нь тє­лєвлєгєє л байжээ. Эсрэг та­лаасаа их ч vгvй бага ч vгvй “13”-ыг сугалах нээлтээ тэгэ­хэд хийсэн. Vvсгэсэн самуу­ны­­хаа буянаар 1999 он гэхэд Монгол Улсын бvх шийдвэ­рийг эцэслэн гаргадаг хvн бол­лоо. Тvvний зєвшєєрєл­гvй­гээр энэ оронд юу ч хєдлє­хєє болив. Намыг шинэчилж, нур­сан байшинг босгож гар­лаа. Гитлер 34 онд, Сталин 38 онд, Мао 67 онд намаа шинэ­чилсэн vлгэрээр. Энэхvv шалгарсан технологиор бол намын хуучин кадруудыг шахан зайлуулж, юу ч мэдэх­гvй єсвєр насныхныг гаргаж ирэн орлуулдаг. Ингэхээр хоолонд хvргэсэн эзэн авла­га­тай, єлсгєлєнгєєс аврагд­сан єчvvхэн шавьжнууд єр­тэй, vvрэгтэй хоцордог юм. Єєрийг нь єргєж гаргаж ирсэн Дашкагийн бvлэг ч, Гооёогийн бvлэг ч гол гаргагдлаа. Шинэ vеийнхнийг цуглууллаа. Єєрт нь дуулгавартай, алсын зо­рил­готой биш алсын шунал­тай, гэхдээ гаргаж ирсэн ач буянг нь єєр шиг нь март­чих­даг жудаггvй биш нялхсыг сон­гож оллоо. Єєр нэг шал­гуур нь шинэчvvлийн оюуны илт­гэцvvр нь єєрийнхєєс нь нэ­лээд доогуур байх ёстой. Єє­рєєр хэлбэл хунвэйбин!

Хунвэйбиний арми 2000-2004 онд Монгол орныг тогтол­цооны хувьд сvйрvvлж орхив. Тэд хаана л юу яамаар санаг­дана тэндээ л юу яаж байв. Гад­наас нь харахад гял цал, дот­­роо бол нуль идээ бээр. Улс орныг ясыг нь цайртал мєлж­лєє. Єнєєгийн Мон­го­лын тєр гаднаас нь харахад л хэ­рvvл уруултай муухай ха­раг­даад байгаа болохоос ямар нэг хэмжээгээр хvчний харь­цаа тэнцвэртэй учир сай­ныг хийгээгvй гэхэд мууг хийж чадахгvй, харилцан хяналт­тай байгаа билээ. Єнєє­­дєр илэрч байгаа муу муухай болгон чухамхvv тэр он жи­лvv­дэд туссан євчний гадаг­шилт юм. Хулгай дээр­мийнх нь єчvvхэн vзvvр цухуйхад л улс орныг тэр чигээр нь чи­чиг­нvvлж байна. Цаашид улам дэлгэгдэнэ, тэр чинээ­гээрээ л “гоё юм” болно доо.

Ерєнхийлєгч болж намаас албан ёсоор нэр тусгаарла­сан нь хооллож байсан тогоо­гоо хєнтєрч, тулгыг нь єшиг­чих сайхан бололцоог Тvvнд ол­гов. Гэмт явдал ингэж л да­рагдана. Хэн хортой хоол зуурч vлдээсэн нь мэдэгдэх­гvй болно. Харин Тvvний гуанзанд орж хооллогсод хордлого аван ээлж дараалан нэг худагтай газар руу эмчил­гээнд явна. Материал бvрдvv­лэх, онош тодруулах ажлыг харин Тэр чадна. Юун тvрvvн эмчилгээнд явах оноштой хvнийг хойд дvрээрээ тод­рууллаа. Эмнэлэг рvv дам­нуур­­гаар зєєх хvмvvсээр харин єєрийгєє хvрээлvvлэв. Тэрбээр хойд дvр тодруу­лахдаа уг хvний авьяас чад­вар, тэрбайтугай єєрт нь vнэнч чанараар ч шалгуур хийгээгvй юм. Тэрний тухай хангалттай баримт бvхий сейфэндээ голлон найджээ. Ийм технологи байдаг л даа. Сталин тухайн vедээ Лени­нийг мєрдєж баривчлах гэж хєєцєлдєж явсан Вышинс­кийг хажуудаа авчран хамаг бузраа хийлгvvлдэг байжээ.

Тэрбээр ердийн сурсан зангаараа ойртсон хавьтсан болгоноо гол гаргав. Vvний зэрэгцээ урьд муудсан хv­мvvс­тэйгээ эргэж холбогдон “ЭБ-тэй байхад хvчтэй” хє­тєл­бєр хэрэгжvvлж эхлэв. Ерєнхийлєгч болсныхоо мар­гааш намтайгаа салах ёс гvйцэтгэх ёслол vйлдэв. МАХН-ын дарга идэвхтэн (хvний нэр) хадаг барьж, тvvний орлогч Гончигдорж цэцэг єргєв. ЭБ-тэй байхад хvчтэй. Хєєрхєн гэдэг нь! Монголын улс тєрийн голлох хоёр хvчин ингэж шившгээ хутгалаа. Дараа нь тун удал­­гvй самарч салгаад нэгмєсєн хєгийг нь хєлд нь чирж сал­бадай болгож орхив. Ингээд хэрvvлийн бузрын тухай эсээ зохиолоо. Намгvй байж болно шvv дээ. Намаар яах юм! Намууд байхаар хэрэл­дэнэ, хэрvvлээс бузар vvснэ, vvнээс болж онгоц осолдоно. Одоо нэг нэгээр нь биш бvлэг хамт олноор нь гол гаргаж єгєх ажилтай боллоо. Голын цаана гарчихсан хvмvvсийн тоо сvргийн хэмжээнд хvрэ­хийн алдад хєєрхийчvvл хоолны хордлого авснаа мэ­дэр­лээ. Эцгээ алахаар занал­хийлэв. Гэвч голын цаанаас юу ч хийх юм билээ? Гvvд бай! Чао!

Тvvний хvрээлэлд хэн vлд­сэн гээч? Гоомой юм хийсэн хvмvvс. Тvvнд дур­гvй, гэхдээ нэг худагтай эмнэ­лэг рvv явалтай нь биш. Оно­шийг нь тэвэрчихээд буланг нь харуулаад байхаар яах ч юм билээ. Гоомойдчихсон зайлуул амьтас! Гоомойдуул­чихсан ч юм уу? Нэр хvнд нь унасан гургалдайтайгаар ний­гэмд эзлэх байргvй болно. Эд­ний тоо намын бага хурал дахь тоол­логоор 103 хvрсэн гээч. Гэвч єєрєє байгуулж, хvн нэг бvрээр нь сонгон шалгаруулсан бага хуралд цєєнх болчихлоо. Одоо Их хурлаас єєрийнх нь орол­цоогvй шинэ бага хурал бvр­дэнэ. Ялагдал мєн vv? 2009 оны сонгуулиар шинэ бага хурлынхан Тvvнийг хаан ши­рээнд залахаасаа єнгєрлєє. Яах болж байна? Самардана даа. Харж л байгаарай.

Vнэн гоё вариант байна. Энхсайхан саяхан Эрдэнэ­бат­тай хамтарч нам байгуу­лах гэж байгаагаа зарласан. Энэ бол ердєє л зарлал. Саалиа бэлдэ­хээр саваа бэлд. Энэ хоёрын ар­­ваад хvн дээр “элсний гоо­мой­чууд” болон бас бус хvн нэмэг­­дэхэд есєн сарын настай сvпэр нам буй болно. Парла­мент дахь хамгийн том нам. Эдэнгvйгээр юу ч явахгvй. Есєн сарын дараа хєєрхєн бандгар хvvтэй болно. Тєр­сєн эцэггvй хvvхэд. Мэдээж хийсэн эцэг байлгvй яахав. Гэхдээ Тэр нь нам бус учир хvvхэд бутчаар бvртгэг­дэнэ. Гал дээр гарсан банди. Нэр нь МАХН. Эсвэл Монгол ардын хувьсгалт нам, эсвэл Монголын ардчилсан хєгж­лийн нам. Хvv ой хvрээд тєрсєн эцгээ олно. ЭБ-тэй байхад хvчтэй!

Бvтэхгvй вариант бас бай­наа. Намын их хурлаар жишээ нь эртний єст Бага­банди гарч ирээд арай гэж нурааж байгаа байшинд нь капитал засвар оруулаад босгоод ирвэл яах вэ? Газар vнэд орсон єнєє vед нурсан байшингийн суурин дээр юу ч сvндэрлvvлж болно шvv дээ. Эрдэнэбат бол тэргээ эвддэг бяруу биш. Гоомой­чууд єєр шинэ хамгаалалтад орно. Уурандаа тєрийн эргэлт зохион байгуулалтай нь биш. Цэргээ­сээ олон генералууд нь буу ч барьж vзээгvй саатай мєрдэс­нvvд. Энд тэнд хэрvvл хийж, тушаал булаацалдаж, хурим чимэглэхээс цаашгvй согтуу толгойнууд. Тэрэнд орвол га­даад харилцааг барьж авсан дээр. Дэлхий даяар ардчилал хєгжvvлнэ. Монголын ардчил­лыг хам­гаал­на. Тэднийг МАХН-ын улаан коммунистуудаас зад ємєєрнє. Хvний эрхийн тухай лекц уншина. Сэтгvvлчдийн эрх ашгийг хамгаална. Очир­бат 1993 онд чадсан юм чинь 2009 онд энэ амжилт давтаг­дахгvй гэж хэн хэлээд байгаа юм? Ардчилал ямар Бат-vvл, Элбэг­доржийн ємч юм уу? Ардчилсан нам бол ардчил­сан шvv дээ.

Дээр дурдсан “Ах дvv Кар­мазовынхан” романы эхэнд Достоевский “Библи” судраас эш авсан нь “Буудайн нэг vр vхэ­хэд нэгэн амь тасрах бо­ловч тvvнээс мянган амь тєр­нє”. Философийн утгаар нь авч vзвэл Тvvний vйлдэл мян­ган зєвтгєлтэй. Тэрбээр ная гар­сан нэгэн хєгшин амийг тас­лаж байна, гэвч энэ нь шинэ залуу, эрчтэй, єнєє vеийн мянган амь тєрєх нєхц­єлийг бvрдvvлж бай­на. Феодор Дос­тоевский єєрєє эцгийнхээ амийг хєнєєсєн байж магад­гvй гэж зарим судлаачид vз­дэг. Гэвч яаж ч харлуулж муутгаад дэлхий даяараа тvv­нийг Гэм, зэмээр нь мэддэг.

Єдрийн сонин.