Wednesday, August 15, 2007

КОМИНТЕРН ГУАЙ МОНГОЛ ДАХЬ НОЁРХЛОО ДАХИН ТОГТООСОН НЬ

Ойрмогхон МАХН-ын Бага хурал боллоо.Хуралд орол­цогчид болон зохион байгуу­лагчдын хэвлэлд єгсєн ярилц­­лагаас vзэхэд МАХН-ын тvv­хэнд тохиосон анхны нээлт­­тэй, ил тод, цаанаасаа хэн нэгэн зохион байгуу­лаагvй, урьдчилан тєлєв­лєєгvй, ардчилсан шударга хурал болсон гэнэ. Тvvх сєхвєл бас арай ч тийм биш юм. Хамгийн сvvлчийн ил цагаан хурал 1927 онд бол­жээ. Наян жилийн ємнє! Ерєн­­хий сайд Цэрэндорж хvнд євчтэй, Намын удирд­лагад гарсан Дамбадорж, Жадамбаа нар Монгол Улсын тусгаар тогтнолыг хvлээн зєвшєєрvvлэхээр Япон, Гер­ман, Францтай ярьчихсан, Гэгээрлийн сайд Эрдэнэбат­хаан Баруун Европ орж мон­гол залуусыг тэндэхийн сур­гуульд оруулчихсан, Герма­ны геологи хайгуулын анги Монголын уудам талаар нэг таран баялаг хайсан, Герма­ны АЭГ компани Улаанбаа­тарт анхны цахилгаан станц барьсан, МАХН-ын тєлєєлєг-чид Москвад болсон Комин­терний хуралд оролцохдоо маш том банга хvртэн тус байгууллагаас хєєгдєх мэ­дэгд­лээ авчихаад байсан vе!
Vvнээс арваад жилийн ємнє Хятадын тvрэмгий­лэгч­дийг хєєж гаргах санаачилга Монголын тэргvvний эх оронч­­­­­­доос тєрж улмаар 1920 онд Нийслэл хvрээнээ єєр єєрийн зиндаагаар гурван дугуйлан зэрэг багуулагдсан нь Ноёдын, Тvшмэдийн, Ар­дын гэж нэрлэгдэж байлаа. Бvгд Богд хааныг хvрээлсэн ба зорилго нь харийн тvрэм­гийлэгчдийг хєєж гаргаад, Богд хаанаа тойрон хvрээлж шашин тєрєє мандуулах нэгэн адил санаатай байв. Харин Эрхvvгийн больше­викууд эднийг єєр нvдээр харж байлаа. Тэднийхээр Ардын гэх дугуйлангийнхны зорилго ард тvмнийг тєлєєлж нийгмийн бусад давхар­гын­хаа эсрэг чиглэх ёстой ажгуу. Ингээд Тvшмэдийн болон Ардын дугуйланг нийлvvлж Ардын нам гэгчийг байгуул­сан ба тэднийхээ цугларал­тыг 1921 оны гуравдугаар сарын 1-нд Хиагтад зохион байгуулжээ. Єдгєє зориуд шоглож байгаа юм шиг “эх орончдын єдєр” хэмээн тэм­дэг­лэх болсон энэ єдєр тус тоглоомын байгууллага-на­мын гаргасан баримт бичигт Монгол Улсын ирээдvйг “...алс­даа Хойд Хятад, ємнєд Хятад, Тєвд, Шинжаантай нийлж холбооны улс болно” гэж зорилт болгон тодорхойл­жээ. Уг нь эдгээр эх орончид “алсдаа Хятадтай нэгдэнэ” гэж бодож байгаагvй, энэ бол Эрхvvгийн согтуу большеви­куудын тулгасан бодол гэж найдахыг хvснэм. Энэ сог­туу­чуудыг Москвагаас Комин­­терн гэгч шууд удирд­даг байлаа. Монголын хууль ёсны Засгийн газартай сєр­гvv­лэн Ардын тvр Засгийн газар гэгчийг Коминтерн бас байгуулж єглєє. Харин зун нь Богд хаанаа хvлээн зєвшєєр­сєн зєвшлийн шинэ засаг буй болгож мєнєєх гурван дугуй­лангийнхан єєр єєрийн тєлєє­лєгчийг багтаасан эвслийн маягийн Засгийн газар бай­гуулжээ.
Хоорондоо зєрчилтэй бо­ловч єєрийн гэсэн тусгаар шашин тєрєє мандуулах хv­сэл­тэй эл гурван бvлэглэл эцэстээ Коминтерний урмыг хугалжээ. Ингээд Бошгыг халах залуучуудын эвлэл хэмээх коммунист хийрхvv байгууллагыг байгуулж тэд­ний эсрэг тухирсан нь нэлээд амжилт олж 1920 онд бєєг­нєрсєн эх орончдын толгойг залгиж дуусав. Гээд залуус єєрснєє удалгvй ухаан сууж жинхэнэ эх орончид болон хувирлаа. Энэ vед єєрсдий­гєє Коминтерн гэх Ренчино, Рыскулов, Амгаев нарын буриадууд МАХН-ыг багагvй шаналган тvйвээж байсан хэрэг. Байнгын даралт шахал­тад тэсэхээ больсон МАХН сvvлдээ Коминтерний vгэнд орохоо больж, эдгээр тєлєє­лєгчдийг нь ээлж дараалан хєєж явууллаа. 1921 онд Монголын эх орончдын хvсэл хяслаар тоглож єєрийн дэглэ­сэн жvжигтээ Коминтерн эцэс­тээ дvгнэлт єгч чадахаа болин “жижиг хєрєнгєтний хувьсгал” гэж томъёолохдоо хvрсэн юм. Явж явж Комин­терн Монголд ноёрхол тогтоож чадсан юм байхгvй шахагдах дээрээ туллаа. МАХН нь илvvтэй чєлєєт vзэл бодлын индэр болсон юм. Улс орны хєгжлийн гарц замналын асуу­­дал нээлттэй хэлэл­цvvл­гээр ордог, хоорондоо ичиж нэрэлхэх айх юмгvй зєрєл­цєн маргалддаг, асуудлыг илvvтэй зєвшлєєр шийддэг боллоо. Залуучуудын эвлэ­лийн террор хар аяндаа vгvй болсон гэсэн vг.
Хяналтаас нь улам бvр гарч бие даасан бодлого явуу­лах болсон МАХН нь Комин­терн гуайн толгойны ганц євчин боллоо. Тvvний тулга­сан коммунист бодлогыг яавч хvлээж авахгvй, ерєнхийлєн удирдах шахалтыг нь шулуу­хан vгvй гэхгvй мєртєє бие­лvvлэхгvйгээр vл барам ар хударгаар нь бvрэн бие даах арга хэмжээг идэвхийлэн явуулах аж. Сvvлдээ цагаан­даа гарч “vлгэрлэвээс Швей­царь лугаа адил хєгжих” тухай тунхаглах нь тэр. Энэ бол vзэл бодлын хувьд тєвийг сахиж тvvний хэлсэн шаард­са­ныг vл хэрэгсэн дvлий дvм­бэ оргино гэсэн vг. Энэ бол алс­даа дэлхийд ноёрх­лоо тог­тоох санаархалтай Комин­терн гуайд бараг л vхлийн цохилт болж мэдэхээр зvйл. Иймээс аль ч нээлттэй ний­гэм­лэгт зєвшилцєлд хvрэ­хийн тулд байдаг хоорондын зєрчлийг ашиглахаар шийд­лээ.
1928 онд Коминтерн єєрийн дээрэмчдийн бvлгийг Улаанбаатарт илгээж десант буулгалаа. Энэ нь ерєнхийдєє тэр vед Америкт байсан цуут гангстер Аль Капони єєр хотын мафийг гартаа оруу­лахын тулд Чикагогоос гэнэ­тийн десант буулгаж алж хяд­даг байсантай туйлын тєстэй технологи. Коминтерний явуулсан олон улсын дээ­рэмчид юун тvрvvн МАХН-ын удирдлагад байсан гомдогсод, мєчєєрхєгчид, аймхайчууд, нээнтэгтэй болсон улсыг тvvж нэгтгэв. Тэдэнд туслуулахаар юмны учир ойлгохгvй залуу­чууд хvvхдvvдийг Тверийн морин цэргийн сургууль, Моск­вагийн КУТВ, Улаан­баатарын намын сургуулиас цуглуулжээ. Ингээд МАХН-ын VII их хурал гэгчийг зарлан хуралдууллаа. 49 хоног ху­ралд­сан энэ их хурал хараал ерєєл, ял зэмлэл, буруутгал егvvтлээр дvvрсэн юм. Тус­лах бvлгийн єнєє залуучууд хурлын vед vймvvлэх, хашги­рах, шvгэлдэх, алга таших зэрэг ажлыг хамаандаар гvй­цэтгэж байсан боловч чухам юунд орж яах гэж байгаагаа єєрснєє ч тєдийлєн ойлгоогvй юм. “Хєдєєний арван гурвын фракц” гээч Коминтерн гуайн зохиосон хуурамч бvлэглэл МАХН-ын албан ёсны удирд­лагыг авахаар томилогдсон байна. Тэдний тавьсан илт­гэл, шаардлага зэрэг нь орос хэлээр бичигдсэн байсан нь одоо ч Улсын архивт хадга­лагдаж байгаа. Гэвч Комин­терн тєрийн эргэлт хийж чад­сан боловч эргээд даргаар итгэж тавих хvн олж чадахгvй байсан учир бие биенээ тур­шиж єєрт нь эргэж матаж байх гурван хvнийг зэрэгцvvлэн дарга болгож бантагнуулжээ. Хожим эргээд Коминтерндээ алуулсан Элдэв-Очир, Гэн­дэн, Лхvмбэ гурав ингэж цоо­рон гарч ирсэн юм. Эндээс Ерєнхий сайдаар томилогд­сон Жигжиджав ч тун удалгvй бєндийснийг амиа хорлосон, буу алдсан гэх мэт янз бvрээр тайлбарладаг.
МАХН-ыг самарч дахин эрхэндээ оруулсан Комин­терн дараа нь нийт Монгол орныг харин ч нэг самарсан даа. 1932 онд ард тvмний зэвсэгт бослого гарч байж Монгол орон Коминтернээс арай гэж нэг салж билээ. Харин чонын амнаас гарсан Монгол Улс Сталин хэмээх барын аманд орсон юм. “МАХН яа­сан бэ” гэж vv? Эргэлт бу­цалт­­гvй улаан коммунист бv­лэг болсон. Эх орон, улс vн­дэстэн гэдэг асуудал vр­гэлж хоёрдугаарт тавигдах болж алж хядах, хэлмэг­дvv­лэх, цєлєх, баривчлах, га­дуур­­хах, халах, доромжлох, хаах, хо­риглох, хураах, дээ­рэм­дэх ажлаар дагнах болсон доо.
Тvvхийн єндєрлєгєєс эргээд харж байхад тухайн vед МАХН хэт биеэ дааж Коминтерний эрхшээлээс нэг мєсєн мултрах гэж дэндvv чармайсан нь єєрт нь нє­хєшгvй хохирол болсон мэт. Тэвчээртэй хvлээцтэй байж хохирлыг єєр дээрээ зохих хэмжээгээр аваад явж байсан бол хожим vндэстнээ тэр­ чи­гээр нь баллуулахгvй ч бай­сан юм бил vv?
Мангас бол мангас, тvvнээс тийм ч амар ганц хєнтрєлтєєр салчихдаг юм биш ажгуу.

2 comments:

Anonymous said...

Baabr iin uuriinh ni web haagdchihaj.

Ter Ouyu Tolgoin original tusul gee ni ard tumend sonin heregsleer neelttei zazagdsan yumuu ingehed. Haigaad l oldohgui yum baina. Herev tiim yum baihgui bol bid chini yug yutai harizuulj heniih ni ugend itgeh yum be?

Г.Гантулга said...

http://www.mongolia-issues.tk/